کابل (کوبهانیوز) – د ملګرو ملتونو پراختيايي پروګرام (UNDP) په افغانستان کې د سوداګرو ښځو د سوداګرۍ په اړه يوه سروې ترسره کړې او د هغوى عايد او کاري وضعيت يې څېړلى دى.
په افغانستان کې له ۳ زره او ۱۰۰ ښځینه متشبثینو څخه چې په دې سروې کې ورسره مرکې شوې، ۴۱ سلنه یې د ملګرو ملتونو د پراختیايي پروګرام (UNDP) کارکوونکو ته ویلي چې د خپلې سوداګرۍ د پرمخ بیولو لپاره یې پور اخیستی دی.
له دغو څه باندی ۳۰۰۰ ښځینه متشبثینو له ډلې څخه یوازې پنځه سلنه یې د بانکونو او پور ورکوونکو مالي بنسټونو شرایط پوره کړي او پورونه یې ترلاسه کړي، خو ۹۵ سلنه یې د سوداګرۍ د پرمخ بیولو لپاره له خپلو دوستانو او د کورنۍ له غړو څخه پور اخیستی دی.
د ملګرو ملتونو د پراختيايي پروګرام استازی سټيفن روډريكز وايي: “ښځې له پخوا راهيسې په افغانستان كې د خپلو كورنيو د مالی ملاتړي وي او د خپلو سیمو په اقتصادي ثبات كې يې مهم رول لوبولى دى، اوس دوى د نړيوالې ټولنې ملاتړ ته اړتيا لري. ځکه چې د افغانستان راتلونکې په دوی پورې اړه لري.”
په ۲۰۲۳ کال کې د طالبانو حکومت په دولتي ادارو او په اکثرو نادولتي ادارو کې د ښځو پر کار بندیز ولګاوه، خو په رسمي ډول یې د ښځو پر سوداګرۍ او پانګونې بندیز نه دي لګولی.
اویا سلنه میرمنو چې دې سروې ته یې ځواب ورکړی ویلي چې طالبانو دوی په سیمه ایزو بازارونو کې له ګډون څخه منع کړي او له محرم پرته د سفر کولو څخه یې منع کړي ترڅو له افغانستان څخه بهر خپل سوداګرۍ ته وده ورکړي.
زرقا محبي چې په بلخ ولايت کې د صدف په نوم د جامو ګنډلو د یوه شرکت مشري کوي، کوبها نيوز ته وويل چې دغه شرکت يې له يوې مالي موسسې څخه د ٣٤زره امريکايي ډالرو په پور اخيستلو جوړ کړى دى.
اغلې محبي وايي، که څه هم خپل پور یې ادا کړی، خو د خپلو کارکوونکو د معاش په ورکولو کې له ستونزو سره مخ ده: “ما په ۲۰۱۷ کال کې د جامو ګڼډلو یو شرکت جوړ کړ او په ۲۰۲۲ کال کې مې پور ادا کړ، په لومړیو پنځو کلونو کې کارونه ښه و. ځکه چې پخوا به مو خرڅلاو ښه وو او سوداګرو به زموږ ګڼډلی کالي بهر ته وړل، خو اوس کورنی بازار نه شته، خو دا چې د ښځینه جامو خیاطانی ډیري شوي، زموږ عاید هم ورسره کم شوی دی. “
مېرمن محبي وايي، د صدف د جامو په شرکت کې ۲۷ مېرمنې کار کوي، که څه هم ډېری یې اوس په خپل کار کې استاداني دي، خو دا د عاید د کموالي له امله نشي کولی د دغو مېرمنو تنخوا لوړه کړي.
په کابل کې د افغانی ګند د ګنډلو د ورکشاپ مالکه زرمینه خپلواک د پور ورکونکو موسسو له نشتوالي شکایت کوي.
اغلې خپلواک کوبها نیوز ته وویل، د پور ورکونې موسسې نشته او بانکونه هم ښځو ته پورو نه ورکوي: “په افغانستان کې دننه بازار نشته، سوداګر په میاشت کې فرمایشونه ورکوي او زموږ تولیدات امریکا، استرالیا او اروپا ته لېږي. ما غوښتل په جرمني او امریکا د افغاني ګند دوه څانګي پرانیزم، خو چا ماته پور رانکړی.”
مېرمن خلواک وايي، چې د افغاني ګند په برخه کې مسلکي کارکوونکي کم دي او له يوه سوداګر څخه يې د پور په اخيستو سره يوازې اووه کارکوونکي په دنده وګومارلي.
د پورونو په ترلاسه کولو کې د ښځینه متشبثینو د ستونزو په اړه مو د افغانستان بانک نظر وپوښت، خو د دغه بانک ویاند حسیب الله نوري د دغه راپور تر خپرېدو پورې زموږ پوښتنو ته ځواب رانکړ.
تر دې وړاندې د طالبانو د حکومت د اقتصاد وزارت ویلي وو چې دوی د ښځو له پانګونې او سوداګرۍ ملاتړ کوي او له بهرنیو بنسټونو غواړي چې د ښځو د تشبث د ودې لپاره خپلو مرستو ته دوام ورکړي.