کابل (کوبهانیوز) – افغانستان، قزاقستان او ترکمنستان په اصولو کې پر يوه ترانزيټي تړون هوکړه کړې چې له مخې به يې د روسيې ميليونونه ټنه تېل د افغانستان له لارې سوېلي اسيا ته صادرشي.
د طالبانو د حکومت د سوداګرۍ او صنعت وزارت سرپرست، همایون عزیزي رویټرز خبري اژانس ته ویلي، چې پر دغه هوکړه لیک خبری په وروستیو میاشتو کې روانی وی او تیره اونۍ کابل ته د قزاقستان د لومړي وزیر د مرستیال او د ترکمنستان د ټرانسپورټ وزارت د پلاوي د سفر په مهال نهايي شوی.
د ښاغلي عزيزي په وينا، دغه درې اړخيزه هوکړه به په دوو مياشتو کې د درېيو هېوادونو تر منځ لاسليک شي او پر بنسټ به يې په هرات ولايت کې د انرژۍ د ټرانزیت سيمه ييز مرکز (Regional Energy Trade Hub) جوړ شي.
د طالبانو د سوداګرۍ او صنعت وزیر رویټرز ته ویلی، په لومړي پړاو کې به د روسیې یو میلیون ټنه نفت د قزاقستان او ترکمنستان له لارې هرات ته ولېږدول شي او پاکستان ته به صادر شي: “په شپږو میاشتو کې مو پر درې اړخیز تړون کار وکړ او په دې وروستیو ورځو کې د افغانستان، قزاقستان او ترکمنستان درې اړخیزه ناسته وشوه. کنفرانس په ټولیزه توګه د دې تړون اصلي هدف د روسیې د نفتي توکو صادرول دي، او البته، قزاقستان غواړي خپل ځینې صادراتي توکي د سویلي آسیا بازارونو ته ورسوي.“
د قزاقستان حکومت له څو کلونو راهیسې د روسیې د تیلو د صادراتو له امله د امریکا تر فشار لاندې دی او واشنګټن د قزاقستان شرکتونو ته خبرداری ورکړی چې که دا کار دوام وکړي، بندیزونه به پرې ولګول شي. .
اوس مهال هند په جنوبي اسیا کې د روسیې د تېلو تر ټولو لوی واردونکی هېواد دی او یوازې د روان کال په اپریل میاشت کې یې له روسیې څخه ۴.۸۶ میلیونه بېرله تېل وارد کړي دي.
د کابل، عشق آباد او الماتا ترمنځ په نوي تړون کې دا نه ده څرګنده چې ایا هند به هم د هرات له ترانزیتي مرکز څخه د روسیې د تیلو د واردولو لپاره وکاروي او که نه.
که څه هم د طالبانو حکومت یوازې په افغانستان کې د دوو سوداګریزو بندرونو له لارې د روسیې د تېلو صادرات اعلان کړي، خو د قزاقستان حکومت په یوه نوي اعلامیه کې د افغانستان له ټرانزیټي لارې څخه د استفادې لپاره د چین له لېوالتیا خبر ورکړی.
د قزاقستان د صدراعظم له دفتره په خپره شوی اعلاميه کې راغلي چې چين، قزاقستان او ترکمنستان هڅه کوي چې له افغانستان سره د جلا تړون له لارې، د خپلو صادراتو لپاره د دغه هېواد ترانزيټي لارې وکاروي.
د دې اعلامیې په یوه برخه کې راغلي: “د دې هوکړی ټول اړخونه به د قزاقستان او ترکمنستان له لارې د چین له ارومچي ښار څخه د ځمکني ټرانزیټ (ټرکونو) او ریل پټلۍ په واسطه د سوداګریز کانټینرونو د ګړندي لیږد اسانتیا لپاره مناسبې تعرفې وضع کړي. د لومړۍ محاسبې پر بنسټ، د نورو موجود لارو په تناسب، د افغانستان له لارې لوېدیځې اسیا (منځني ختیځ) ته د چینايي توکو لېږد به له ۱۰ تر ۱۲ ورځو پورې لنډ شي.”
د طالبانو د سوداګرۍ وزارت سرپرست رویټرز خبري اژانس ته ویلي چې د دوی هڅه دا ده چې د واخان دهلیز لاره ژر تر ژره فعاله کړي، څو له چین سره سوداګري او ټرانزیټ له دی لارې پیل شي.
خو د قزاقستان د صدراعظم د دفتر له اعلامیې داسی جوتیږی چې چین په دې برخه کې ډېره لېوالتیا نه لري. ځکه تر دې مخکې چینايي رسنیو د دغه دهلیز پر لاره د امنیتي ګواښونو په اړه د بېجینګ د اندېښنې خبر ورکړی و.