نیویارک (د وږي ۱۷مه، ۱۴۰۲، کوبها نیوز) د افغانستان د مسئلې په اړه د عملي خبرو د پیل په موخه د ملګرو ملتونو د امنیت شورا د غونډې برخه والو د افغانستان لپاره د ملګرو ملتونو د عمومي منشي د ځانګړي استازي پر ژر تر ژره ټاکلو ټینګار وکړ.
د افغانستان لپاره د ملګرو ملتونو ځانګړې استازې روزا اتنبایوا هم د افغانستان کړکېچ ته د حل لارې موندلو لپاره د خبرو دوام مهم وباله او ویې ویل، چې طالبانو ورته د لیدنو کتنو پر مهال ویلي، چې دوی له نړۍ سره اړیکي غواړي: «طالبان غواړي په نړیوالو غونډو کې ګډون وکړي، ملګري ملتونه به هڅه وکړي چې دوی وهڅوي د دوحې د غونډې په شان کنفرانسونو کې ګډون وکړي.»
د ملګرو ملتونو دې ډیپلوماټې د امنیت د تامین او له نشه یي توکو سره د مبارزې په برخه کې د طالبانو د حکومت د لاسته راوړنو په یادولو سره، د ښځو پر زده کړو او کار محدودیتونه، د ټول شموله حکومت د جوړېدو نشتوالی او د ترهګرو ډلو فعالیتونه هغه عوامل وبلل چې دغه لاسته راوړنې یې کمزورې کړې دي.
فاطمې ګیلاني د امنیت شورا د غونډې یوې بلې ویناوالې د ټول شموله حکومت د جوړولو په اړه د ملګرو ملتونو غوښتنې ته په اشارې سره وویل چې د داسې حکومت رامنځته کېدل هغه وخت ممکن دي چې پخپله افغانانو ته فرصت ورکړل شي:« کله چې موږ په افغانستان کې د یوه ټول شموله حکومت پر جوړېدو ټینګار کوو، باید د تفرقې له رامنځته کولو ډډه وکړو، ځکه دا افراطي مفکورې او سیاستونه را منځته کوي. د داسې جوړښت د رامنځته کولو لپاره باید عملي تګلاره غوره شي.”
په ملګرو ملتونو کې د روسیې استازی په دې باور دی، چې د افغانستان د مسئلې په اړه د ډیالوګ پیلول د نړیوالې ټولنې انعطاف او له مخشرطونو ډډې کولو ته اړتیا لري.
په ملګرو ملتونو کې د روسيې د دايمي استازي مرستيالې انا سټينيوا وویل، چې مسکو په دې باور دی، چې د طالبانو له حکومت سره له خبرو پرته د نړيوالې ټولنې غوښتنو ته رسيدګي ناشونې ده: «اوسني وضعيت د نړيوالې ټولنې تفاهم او د افغانستان له اوسنیو واکمنو سره پر یولړ مسایلو تعامل ته اړتيا لري. سوله او ثبات د افغانستان اړتیا ده، ځکه دغه سوله او ثبات په سیمه او نړۍ اغیز کوي، طالبانو ښودلې چې له سیمې او نړۍ سره تعامل غواړي، خو که لویدیځ تمویلوونکي د دې تعامل لپاره شرایط وړاندې کوي، لاسرسی به ورته ستونزمن وي.”
نړیوالې ټولنې او طالبانو ترمنځ د اړیکو د عادي کیدو مخالف دي او وایي، ددې تعامل لپاره طالبان باید د نړیوالې ټولنې غوښتنو ته ځواب ووایي.
په ملګرو ملتونو کې د امريکا د دايمي استازي مرستيال رابرټ ووډ د امنيت شورا په غونډه کې وويل، چې له طالبانو سره د خبرو اترو د پيلولو لپاره بايد لومړی د ډیالوګ له لارې د حل لارې چارې ولټول شي : «امریکا له طالبانو او نورو افغانانو سره د خبرو لپاره د ځانګړي استازي او لارې نقشې ملاتړ کوي او دا طرح باید په یوې لار نقشې او نړیوالو غوښتنو ته د طالبانو په تعهد پورې مشروطه وي. دا نقشه د یوناما کار هم اسانه کوي او هغه اقتصادي ستونزې به هم حل کړي چې افغانان یې اغیزمن کړي».
ظاهراً له امریکا سره د چین او روسیې ناندریو د افغانستان لپاره د ملګرو ملتونو د ځانګړي استازي پر سر هوکړه ځنډولې ده. د چهارشنبې په ورځ د امنیت شورا په غونډه کې دغو دریو هېوادونو له طالبانو سره د خبرو لپاره بېلابېلې حل لارې وړاندې کړې.
د چین د دایمي استازي مرستیال جینګ شوانګ له نړیوالې ټولنې وغوښتل چې د طالبانو د همکارۍ جلبولو او د هغوی له حکومت سره د تعامل لپاره له حوصلې کار واخلي: «په افغانستان کې له واکمنو چارواکو سره خبرو ته دوام ورکول مهم دي، نړیوالې ټولنې د بشري حقونو، امنیت او حکومتولۍ برخه کې له طالبانو یو لړ غوښتنې کړې، د دې غوښتنو د تحقق لپاره باید نړیواله ټولنه له طالبانو سره په حوصله او زغم کار وکړي. د دغو غوښتنو د حصول لپاره باید میکانیزمونه ولټول شي، له مخشرطونو باید ډډه وشي.»
په ملګرو ملتونو کې د افغانستان دايمي سرپرست استازي نصير احمد فايق د روزا اتنبايوا پر وينا نيوکه وکړه او ويې ويل، چې په افغانستان کې د ښځو او نجونو له سختو حالاتو سره سره هغې په خپلو خبرو کې یادونه ونه کړه. فایق له ملګرو ملتونو وغوښتل چې د افغانستان د ستونزې د حل لپاره د خبرو اترو په هدف هڅې ګړندۍ کړي: “افغانان دوحې ته د یوه نوي پیل او بدلون په سترګه ګوري، د دوحې راتلونکې ناسته باید د بشري حقونو د نقض، د ښځو د حقونو او هر ډول سرغړونو په اړه رښتینی چلند ولري. له طالبانو سره تعامل باید د شته تروریستي ګواښونو او د ښځو د حقونو د تامین پر بنسټ وي، ځکه افغان ولس له طالبانو سره د اړیکو د عادي کېدو په اړه اندېښمن دی.»
ظاهراً ملګري ملتونه نه دي توانېدلي چې د ځانګړي استازي د ټاکلو په اړه د افغانستان په مسله کې د ښکېلو هېوادونو په ځانګړې توګه امریکا، چین او روسیې موافقه ترلاسه کړي، ځکه له دوحې وروسته دا دویمه غونډه ده چې ددغسې یوه توافق څرک پکې نه ترسترګو کیږي.